For many years, the All-Russian Research Institute of Dairy Industry (VNIMI) has been developing
technologies for special purpose dairy products, including for on-board rations of crews of spacecraft and orbital
stations. The work was carried out in complex with the Institute of Biomedical Problems, the Scientific Research
Institute of the Food Concentrate Industry and Special Food Technology and a number of other industry and medical
institutions. At VNIMI was created the special products shop, the scientific and production base of which allowed
not only to provide research with experimental workings, but also to produce products in the required assortment and
quantities. Development of technologies for astronauts products is continuing and at the present time, medical and
biological requirements are being adjusted, modern technological representations are being expanded to find an
applied solution, aimed at improving the quality while reducing processing intensity, introducing new packaging
materials and so on.
Special requirements are imposed on the products: they must be tasty, highly nutritious, well balanced in
macro- and micro-nutrient composition, have certain preventive properties, be simple in preparation and use, have
increased storage stability, etc. This group of products is rightfully considered the most knowledge-intensive in terms
of technological innovations and solutions.
Special purpose products on a dairy basis can in principle be divided into two main groups: sterilized (abiosis)
and freeze-dried (xeranoanobiosis). To date, dozens of technologies have been created in both groups – milk, dairy
drinks, soups, cereals, dairy products, cottage cheese and others. The products were tested for the duration of storage
and included in the diets of astronauts. Part of the products was approved in the works of orbital stations and
spacecraft, including international ones. Qualitative indicators of dairy products are highly appreciated not only by
Russian, but also by foreign cosmonauts.
Көптеген жылдар бойы Бүкілресейлік сүт өндірісінің ғылыми-зерттеу институты
(БСҰҒЗИ) арнайы мақсаттағы сүт өнімдерін өндірумен, соның ішінде орбиталық станциялардың жəне ғарыш
кемесінің экипаждары үшін борттық ас-мəзірінің технологияларын əзірлеп келеді. Жұмыстар медициналық-
биологиялық мəселелер институтымен, азық-түлік өндірісі концентратының жəне арнайы азық-түлік техно-
логиясы ғылыми-зерттеу институтымен, сондай-ақ бірқатар басқа салалық жəне медициналық институт-
тармен бірлесіп жүргізілді. БСҰҒЗИ-да арнайы өнімдер цехы құрылды, оның ғылыми-өндірістік базасы тек
эксперименталдық зерттеулермен қамтамасыз етуге ғана емес, талап етілетін ассортиментте жəне мөлшерде
өнімді шығаруға мүмкіндік берді. Ғарышкерлерге арналған өнімдердің технологияларын дамыту жалғасуда
жєне қазіргі уақытта медициналық жєне биологиялық талаптар реттелуде, өңдеу сапасын жақсартуға, жаңа
орам материалдарын енгізуге жəне тағы басқа сапаны жақсартуға бағытталған қолданбалы шешім табу үшін
заманауи технологиялық-сыныстар кеңейтілуде.
На протяжении многих лет ВНИИ молочной промышленности (ВНИМИ) занимается
разработкой технологий молочных продуктов спецназначения, в том числе и для бортовых рационов экипа-
жей космических кораблей и орбитальных станций. Работы проводились комплексно с Институтом медико-
биологических проблем, Научно-исследовательским институтом пищеконцентратной промышленности и
специальной пищевой технологии и целым рядом других отраслевых и медицинских институтов. При
ВНИМИ был создан цех спецпродуктов, научно-производственная база которого позволяла не только обес-
печивать исследования экспериментальными выработками, но и осуществлять выпуск продукции в не-
обходимом ассортименте и количествах. Разработки технологий продуктов для космонавтов продолжаются и
в настоящее время, корректируются медико-биологические требования, расширяются и находят прикладное
решение современные представления технологического характера, направленные на повышение качества при
одновременном снижении интенсивности обработки, внедряются новые упаковочные материалы и прочее.
К продуктам предъявляются особые требования: они должны быть вкусными, высокопитательными,
хорошо сбалансированными по макро- и микронутрентному составу, обладать определенными профилакти-
ческими свойствами, быть несложными в приготовлении и употреблении, иметь повышенную хранимоус-
тойчивость и др. Эта группа продуктов по праву считается наиболее наукоемкой в части технологических
новшеств и решений.
Продукты спецназначения на молочной основе принципиально можно разделить на две основные
группы: стерилизованные (абиоз) и сублимированные (ксероанабиоз). На сегодняшний день созданы десятки
технологий в обеих группах – это и молоко, молочные напитки, супы, каши, кисломолочные продукты, тво-
рог и прочее. Продукты прошли испытания на длительность хранения и включены в рационы питания
космонавтов. Часть продуктов прошла апробацию в рамках работ орбитальных станций и космических ко-
раблей, в том числе международных. Качественные показатели молочных продуктов высоко оценены не
только российскими, но и зарубежными космонавтами
