По прогнозам Всемирной организации здравоохранения на мировом рынке фармацевтических препаратов доля лекарственных средств растительного происхождения составляет более 40 %. Выраженная тенденция роста фитопрепаратов может привести к истощению запасов лекарственных растений и введение в культуру лекарственных растений является подходящим решением проблемы. В целях обеспечения качества лекарственных растений в 2003 году Всемирная организация здравоохранения (ВОЗ) выпустила руководящие принципы надлежащей практики культивирования и сбора (GACP) лекарственных растений. В данной статье приведены результаты интродукции растения Crocus alatavicus семенами. Целью исследования является разработка технологии интродукции шафрана алатауского способом семенного размножения по принципам GACP. Разработка технологии интродукции по принципам GACP гарантирует обеспечение отечественного фармацевтического производства качественным растительным сырьем. Интродукция проведена на опытно-производственной плантации ТОО «Фитолеум». Результаты исследования показали, что при семенном размножении предпочтителен осенний высев семян Crocus alatavicus. Внесение органического удобрения биогумуса перед посевом семян положительно сказывается на всхожести семян и выживаемости сеянцев. Растение в четвёртом году вегетации переходит в генеративный период и сформируется плод. Результаты интродукции Crocus alatavicus семенами в период с 2018 по 2022 гг. показали хорошую всхожесть семян и высокую выживаемость сеянцев, что позволяет рекомендовать растение для внедрения в культуру. Важно подчеркнуть, что способность культивировать C. alatavicus из семян создает новые возможности использования в качестве отечественного сырья с целью дальнейшего рационального использования в научно-практической медицине, сохраняя этот вид в культуре.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының болжамы бойынша фармацевтикалық препараттардың әлемдік нарығында өсімдік тектес дәрілік заттардың үлесі 40% - дан астамды құрайды. Фитопрепараттардың айқын өсу тенденциясы дәрілік өсімдіктер қорының сарқылуына әкелуі мүмкін және дәрілік өсімдіктерді мәденилендіру мәселенің қолайлы шешімі болып табылады. Дәрілік өсімдіктердің сапасын қамтамасыз ету мақсатында 2003 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) дәрілік өсімдіктерді тиісті өсіру және жинау тәжірибесінің (GACP) нұсқаулық қағидаттарын шығарды. Бұл мақалада Crocus alatavicus өсімдігін тұқыммен интродукциялау нәтижелері келтірілген. Зерттеудің мақсаты GACP қағидаттарына сәйкес алатау шафранын тұқымнан көбейту тәсілімен интродукциялау технологиясын жасау болып табылады. GACP қағидаттары бойынша интродукциялау технологиясын жасау отандық фармацевтикалық өндірісті сапалы өсімдік шикізатымен қамтамасыз етуге кепілдік береді. Интродукциялау «Фитолеум» ЖШС тәжірибелік-өндірістік плантациясында жүргізілді. Зерттеу нәтижелері Crocus alatavicus тұқымын себуге қалайлы кезең күзгі мезгілі екенін көрсетті. Тұқым себер алдында биогумус органикалық тыңайтқышын қолдану тұқымның өнуіне және көшеттердің өміршеңдігіне оң әсер етедіндігін көрсетті. Өсімдік вегетациялық кезеңнің төртінші жылында генеративті кезеңге өтіп, жеміс берді. 2018-2022 жылдар аралығында Crocus alatavicus өсімдігін тұқымнан интродукциялау нәтижелері тұқымның жақсы өнгіштігін және өркендердің өміршеңдігін көрсетті, бұл өсімдікті алдағы уақытта мәденилендіруге ұсынуға мүмкіндік береді. Атап өту керек, Crocus alatavicus өсімдігін тұқымнан көбейту арқылы мәденилендіру, осы түр қорын табиғатта сақтай отырып, ғылыми-практикалық медицинада одан әрі ұтымды қолдану мақсатында отандық шикізат ретінде пайдаланудың жаңа мүмкіндіктерін тудырады.
According to the forecasts of the World Health Organization, the share of herbal medicines in the global pharmaceutical market is more than 40%. The pronounced growth trend of phytopreparations can lead to depletion of stocks of medicinal plants and the introduction of medicinal plants into the culture is a suitable solution to the problem. In order to ensure the quality of medicinal plants, in 2003 the World Health Organization (WHO) issued guidelines on Good cultivation and harvesting practices (GACP) medicinal plants. This article presents the results of the introduction of the Crocus alatavicus plant by seeds. The aim of the study is to develop a technology for the introduction of Crocus alatavicus by the method of seed propagation according to the principles of GACP. The development of the introduction technology according to the principles of GACP guarantees the provision of domestic pharmaceutical production with high-quality plant raw materials. The introduction was carried out at the pilot production plantation of "Phytoleum" LLP. The results of the study showed that during seed propagation, autumn sowing of Crocus alatavicus seeds is preferable. The introduction of organic fertilizer of vermicompost before sowing seeds has a positive effect on the germination of seeds and the survival of seedlings. The plant in the fourth year of vegetation goes into the generative period and the fruit will form. The results of the introduction of Crocus alatavicus by seeds in the period from 2018 to 2022 showed good seed germination and high survival of seedlings, which makes it possible to recommend the plant for introduction into culture. It is important to emphasize that the ability to cultivate C. alatavicus from seeds creates new opportunities for use as domestic raw materials for the purpose of further rational use in scientific and practical medicine, preserving this species in culture.
